Te małe stworzenia zaliczane do gromady pajęczaków mogą być śmiertelnie niebezpieczne z powodu groźnych chorób które roznoszą. W artykule wyjaśniamy jak rozpoznać najbardziej popularne gatunki kleszczy oraz jakie konsekwencje niosą ich ukąszenia.
Na świecie żyje około 900 gatunków kleszczy. W Polsce dwa najbardziej powszechne to kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) i kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus). Kleszcz pospolity ma błyszczące jednobarwne ubarwienie: samce w kolorze ciemnobrązowym a samice czerwonym. Jego naturalne środowisko to wilgotne lasy mieszane, ogrody, parki i zarośnięte trawniki. Kleszcz łąkowy charakteryzuje się odwłokiem brunatnego koloru z białym rysunkiem sieci o postrzępionych brzegach. Zamieszkuje głównie łąki, zakrzewione pastwiska, obrzeża jezior i polan leśnych. Kleszcze preferują wilgotne (60-85%) i zacienione środowisko. Żerują od kwietnia do listopada z dwoma szczytami wzmożonej aktywności, które wypadają w czerwcu i wrześniu.
Czym się żywią?
Chociaż kleszcze nie polują aktywnie to bierną gotowość do ataku utrzymują przez 24 godziny na dobę. Na swoją ofiarę mogą wyczekiwać nawet rok czasu, bo tyle mogą przetrwać bez jedzenia. Żywiciela rozpoznają głównie poprzez wyczuwanie ruchu. Na przedniej parze odnóży posiadają też narząd Hallera, który pozwala im wyczuwać zmiany zapachu i ciepła.
Kleszcze przenoszone są w pobliże ludzkich siedzib przez drobne gryzonie i domowe zwierzęta. Jedna opita krwią samica jednorazowo składa kilkaset jaj, z których szybko rozwijają się wygłodniałe młode osobniki. Człowiek atakowany jest przez wszystkie stadia rozwojowe pasożyta, chociaż najczęściej przez nimfy i dorosłe samice. Te małe wampiry mają tylko jeden cel. Wydać na świat jak najliczniejsze potomstwo. By to osiągnąć potrzebują naszej krwi. Ocieplenie klimatu powoduje, że kleszczy jest coraz więcej. Co gorsza, coraz częściej są one nosicielami groźnych chorób.
W miejscu ukąszenia pajęczaka pojawia się zaczerwienienie i obrzęk. Kleszcze przenoszą też wirusy, bakterie i pierwotniaki wywołujące groźne choroby m.in. anaplazomzę, babeszjozę, bartonellozę, tibolę, tularemię. Dwie najbardziej niebezpieczne z nich to borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).
Jeżeli zauważymy na ciele kleszcza trzeba go usunąć. Najlepiej niezwłocznie, gdyż wraz z upływem czasu rośnie ryzyko zakażenia chorobą. Usunięcie pajęczaka nie jest trudne, można zrobić to za pomocą pincety, przestrzegając przy tym kilku zasad. Niestety nie uchroni to nas przed kleszczowym zapaleniem mózgu, gdyż wirus tej choroby znajduje się w śliniankach zarażonego zwierzęcia i do jego transferu dochodzi z chwilą ukąszenia.
Jak się przed nimi chronić?
Wybierając się na spacer w miejsca, gdzie mogą występować kleszcze należy ubierać odzież z długimi rękawami i nogawkami oraz obuwie w całości zakrywające stopy. Ubranie w jasnych kolorach pomoże szybko zlokalizować intruza. Po powrocie ze spaceru powinniśmy poświecić kilka chwil na dokładną lustrację ciała - pasożyt najczęściej szuka takiego miejsca, gdzie skóra jest cienka i delikatna.
Ochronę przed kleszczowym zapaleniem mózgu można uzyskać za pomocą szczepionki. Pełne bezpieczeństwo gwarantuje przyjęcie 3 dawek. Szczepionki są wolne od ryzyka powikłań poszczepiennych, można je aplikować już 12-miesięcznym dzieciom.
Stosując przyspieszony schemat szczepień zdążymy zabezpieczyć się przed KZM jeszcze nim zacznie się wzmożony okres aktywności tych groźnych roztoczy. Należy pamiętać, że po wstrzyknięciu pierwszej dawki, drugą przyjmujemy już po 7-14 dniach. Trzecia dawka dająca 100% odporności może zostać przyjęta po 21 dniach od drugiej dawki lub po 5-12 miesiącach od przyjęcia drugiej dawki (w zależności od rodzaju szczepionki).